Stress, overspannenheid, burn-out en overprikkeling: De impact op lichaam en geest

We leven in een wereld die zich razendsnel ontwikkelt, terwijl ons lichaam nog steeds de kenmerken draagt van duizenden jaren evolutie. Onze voorouders leefden in een natuurlijk ritme van dag en nacht, spanning en ontspanning. Nu krijgen we in één dag meer prikkels te verwerken dan onze voorouders in hun hele leven. Het resultaat? We staan vrijwel voortdurend “aan”. Dat heeft invloed op ons hele welzijn – van ons lichaam tot ons denken en voelen – en kan ons behoorlijk uit balans brengen.

De drie gezichten van stress

Stress laat zich niet altijd op dezelfde manier zien. Volgens neurowetenschappers en auteurs als Dr. Joe Dispenza kan stress grofweg worden ingedeeld in drie vormen:

• Fysieke stress: bijvoorbeeld blessures, chronische pijn of ziekte.

• Chemische stress: door vervuiling, ongezonde voeding, alcohol of medicijnen.

• Emotionele stress: door angst, zorgen, prestatiedruk of relationele problemen.

Welke vorm het ook is: ze activeren allemaal dezelfde overlevingsmodus, waarin adrenaline en cortisol het lichaam overspoelen. Ooit bedoeld om ons kortdurend te beschermen, maar in de huidige maatschappij blijven deze stoffen vaak continu actief. Het gevolg is dat we moeilijk terugkeren naar rust en balans – ons zenuwstelsel staat “aan” terwijl er geen echt levensgevaar is.

Het zenuwstelsel als schakelbord

Ons zenuwstelsel is gemaakt voor een leven in rust en ritme, maar raakt door de overvloed aan prikkels voortdurend overbelast. En dat merk je niet alleen aan spanning of stress. Het zenuwstelsel beïnvloedt bijna alle processen in ons lichaam en functioneert als een schakelbord dat voortdurend signalen doorgeeft. Wanneer het te lang “aan” blijft staan, raakt dus niet alleen je hoofd overprikkeld, maar ook je hele lichaam uit balans.

Het zenuwstelsel regelt dus niet alleen spanning en ontspanning, maar beïnvloedt ook:

• Het hormonale systeem – langdurige stress verstoort de balans tussen cortisol, adrenaline en melatonine. Dit kan leiden tot slaapproblemen, vermoeidheid en stemmingswisselingen, maar ook tot onrust, prikkelbaarheid, hoofdpijn, gespannen spieren en een verstoord dag- en nachtritme. Bij vrouwen kunnen daarnaast hormonale klachten ontstaan, zoals een onregelmatige cyclus, PMS of verergering van overgangsklachten.

• Het spijsverteringssysteem – via de nervus vagus beïnvloedt stress de vertering, opname van voedingsstoffen en darmbeweging. Hierdoor kunnen klachten ontstaan als een opgeblazen gevoel, maagpijn, misselijkheid, obstipatie of diarree, maar ook prikkelbare darm (PDS) komt vaak voor bij langdurige spanning.

• Het immuunsysteem – aanhoudende stress kan de afweer verzwakken of ontregelen. Dit maakt het lichaam vatbaarder voor terugkerende verkoudheden, griep of ontstekingen. Soms ontstaat ook juist een overreactie van het immuunsysteem, wat allergieën of huidklachten kan versterken.

• Het cardiovasculaire systeem – stress heeft directe invloed op hartslag en bloeddruk. Dit kan zich uiten in hartkloppingen, een gejaagd gevoel, hoge bloeddruk of een drukkend gevoel op de borst. Op de langere termijn kan een voortdurend “aan” staand zenuwstelsel een risico vormen voor hart- en vaatziekten.

• Mentale en emotionele veerkracht – een overbelast zenuwstelsel kan leiden tot piekeren, prikkelbaarheid en innerlijke onrust. Ook sombere gevoelens of angst(klachten) komen vaak voor, net als moeite met concentratie, vergeetachtigheid en een verminderde focus. Op de lange duur kan dit uitmonden in gevoelens van machteloosheid, lusteloosheid of het idee de grip kwijt te raken.

Wat is stress, overspannenheid, burn-out en overprikkeling?

• Stress is in eerste instantie een gezonde reactie: je lichaam maakt zich klaar om te vechten of te vluchten. Maar als stress langdurig aanhoudt, blijft het lichaam in een verhoogde staat van paraatheid en kan herstel uitblijven.

• Overspannenheid ontstaat wanneer spanning zich langere tijd opstapelt en lichaam en geest dit niet meer goed kunnen verwerken. Vaak merk je dit aan gespannen spieren, slecht slapen, piekeren, vermoeidheid en prikkelbaarheid. Het gaat verder dan “gewone stress”, maar is meestal nog omkeerbaar met voldoende rust, ontspanning en ondersteuning.

• Burn-out ontstaat wanneer de reserves volledig zijn uitgeput. Je voelt je emotioneel en fysiek leeg, hebt nauwelijks energie en vaak moeite met concentratie of motivatie. Alles is teveel geworden, zelfs de kleinste taken voelen als een enorme belasting. Herstel kost veel meer tijd en vraagt om een langere periode van rust en opbouw.

• Overprikkeling treedt op wanneer het zenuwstelsel zoveel prikkels moet verwerken dat het niet meer kan filteren. Je hoofd en lichaam raken “vol”. Dit zie je vaak bij hoogsensitieve personen, maar ook steeds vaker in het algemeen door onze drukke maatschappij. Klachten zijn onder andere vermoeidheid, een vol hoofd, moeite met sociale situaties en een sterke behoefte aan stilte en herstel.

👉  Lees hier meer over een gevoelig zenuwstelsel en overprikkeling

De visie van de TCM

In de Traditionele Chinese Geneeswijzen (TCM) worden stress, overspannenheid, burn-out en overprikkeling gezien als uitingen van een verstoord evenwicht. Het gaat niet om losse klachten, maar om het geheel aan signalen die samen een patroon vormen. Bij de één uit stress zich bijvoorbeeld in hoofdpijn en gespannen spieren, bij de ander juist in slapeloosheid of vermoeidheid, of in spijsverteringsproblemen.

De TCM kijkt naar de samenhang tussen deze klachten en naar de rol van de verschillende organen en hun energie. Zo ontstaat een compleet beeld, en kan de behandeling zich richten op herstel van balans in lichaam én geest.

• De Lever regelt in de TCM de vrije stroom van Qi en emoties en geeft richting en besluitvaardigheid in ons leven. Wanneer de Lever-energie in balans is, ervaar je soepelheid, creativiteit en een gevoel van innerlijke ruimte. Stress, druk of onderdrukte emoties kunnen de Lever echter stagneren. Dit kan zich uiten in prikkelbaarheid, frustratie, boosheid, hoofdpijn, gespannen spieren of het gevoel “vast te zitten”. Ook overprikkeling en een onrustige slaap kunnen hiermee samenhangen. Samen met de Milt (denken en concentratie) en de Nieren (wilskracht) geeft de Lever kracht om keuzes te maken en koers te houden.

• De Nieren worden in de TCM gezien als de bron van onze diepste energie (Jing) en wilskracht. Ze geven stabiliteit, vertrouwen en een gevoel van innerlijke kracht op de lange termijn. Wanneer de Nier-energie sterk is, voel je je gedragen en veerkrachtig, zelfs in uitdagende tijden. Bij uitputting door langdurige stress, overwerk of slaaptekort raakt deze basis verzwakt. Dit kan leiden tot vermoeidheid, angstgevoelens, onzekerheid, een gevoel van leegte of het missen van grond onder je voeten. Ook lichamelijke klachten zoals onderrug- of kniepijn en moeite met fysiek én mentaal herstel komen vaak voor. In de westerse geneeskunde wordt dit vaak herkend als burn-out.

• De Milt speelt in de TCM een centrale rol bij de spijsvertering, maar ook bij het denken en de concentratie. Wanneer de Milt-energie sterk is, voel je je gegrond, heb je stabiele energie en kun je helder nadenken. Overmatig piekeren, zorgen of te veel mentale belasting kan de Milt verzwakken. Dit kan zich uiten in slechte eetlust, een opgeblazen gevoel, losse stoelgang of een zwaar hoofd. Ook vermoeidheid, concentratieproblemen en het gevoel geen “mentale ruimte” te hebben zijn veelvoorkomende signalen. Samen met de Lever (richting geven) en de Nieren (wilskracht) zorgt de Milt voor focus en het vermogen om door te zetten.

• De Longen helpen ons om los te laten, zowel op fysiek als emotioneel vlak. Bij balans voel je ruimte, kun je vrij ademen en met veerkracht emoties verwerken. Wanneer de Longenergie verzwakt of stagneert, kan dat zich uiten in kortademigheid, verminderde weerstand, verdriet of moeite hebben om dingen los te laten. Ook een gevoel van oppervlakkige ademhaling of snel benauwd zijn kan hierbij horen. Lever Qi-stagnatie kan de Longen extra belasten, wat zich bijvoorbeeld uit in veel zuchten of een “brok in de keel”.

• Het Hart is in de TCM de zetel van de Shen (mind) en speelt een centrale rol in ons emotionele en mentale welzijn. Wanneer het Hart in balans is, ervaar je innerlijke rust, helderheid en levensvreugde. Stress of overbelasting kan de Hartfunctie verstoren, waardoor klachten ontstaan zoals slapeloosheid, innerlijke onrust, snel schrikken of emotionele instabiliteit. Hartkloppingen, een opgejaagd gevoel of moeite om echt tot rust te komen zijn veelvoorkomende signalen.

  
  

• In de TCM wordt het Hart gezien als de keizer van de organen. Het is het centrum waar alle emoties samenkomen en in samenhang worden ervaren. Elk orgaan draagt zijn eigen emotie – boosheid bij de Lever, angst bij de Nieren, zorgen bij de Milt, verdriet bij de Longen – maar in het Hart worden ze verbonden tot een geheel. Wanneer het Hart stevig en in balans is, voelt de Shen zich veilig en geankerd, en geeft dat een gevoel van innerlijke harmonie en stabiliteit.

Stress en overprikkeling zetten dus niet alleen ons zenuwstelsel onder druk, maar verstoren ook het evenwicht van de organen. Wanneer Qi en Bloed vrij stromen, Yin en Yang in balans zijn en de organen samenwerken, voelt de Shen (geest) zich veilig en verankerd. Dat geeft rust, emotionele stabiliteit en veerkracht om de dagelijkse uitdagingen met meer helderheid en balans aan te gaan.

Wat kun je zelf doen?

🌱 Ademhaling De inademing activeert van nature het sympathische zenuwstelsel (je actie- en stresssysteem). Bij stress, spanning of een gevoelig zenuwstelsel ga je vaak hoog en snel ademen of je adem zelfs vasthouden. Daardoor blijft je lichaam in de vecht-, vlucht- en vriesreactie en blijft het voortdurend ‘aan’. Je lichaam komt dan moeilijk tot rust en herstel. Het gevolg is dat de balans tussen in- en uitademing verstoord raakt, wat kan leiden tot klachten zoals benauwdheid, hartkloppingen, duizeligheid of angstgevoelens.

De uitademing activeert je parasympathische zenuwstelsel (je rust- en herstelsysteem). Door je uitademing bewust langer te maken, geef je je lichaam een krachtig signaal om te ontspannen en tot rust te komen.

Adem rustig in door je neus en wat langer uit door je mond. Je kunt dit nog versterken door zacht te zuchten bij de uitademing.

👉 Lees meer over Ademhaling & TCM.

🥦 Voeding

Rustig eten met aandacht en goed kauwen ondersteunt je spijsvertering én werkt aardend. Het brengt rust in lichaam en geest. Ook de keuze van voeding speelt een rol: warme, voedzame maaltijden ondersteunen volgens de TCM de spijsvertering en helpen om je energie beter op te bouwen en vast te houden.

Te veel rauw voedsel, suiker of zuivel kan de spijsvertering juist verzwaren en zorgen voor klachten zoals een opgeblazen gevoel, slijmvorming, loomheid of vermoeidheid. Door lichte, warme maaltijden te kiezen voorkom je dat je systeem overbelast raakt en ondersteun je je algehele balans.

🏃‍♀️ Beweging

Rustige vormen van beweging, zoals wandelen, yoga of qigong, helpen niet alleen het lichaam te ontspannen, maar brengen ook de geest tot rust. Intensieve sport kan heerlijk voelen als uitlaatklep of een manier om je hoofd leeg te maken, maar zet je lichaam vaak opnieuw in de stressstand. Daardoor worden extra stresshormonen aangemaakt, wat op de lange termijn juist kan leiden tot onrust, vermoeidheid, uitputting of een verstoord ritme.

Dit gebeurt vooral wanneer beweging wordt gebruikt om de drukte of mentale ongemakken te ontwijken. Rustige vormen van bewegen, zoals wandelen of (yin-)yoga, helpen je juist om meer rust te ervaren en je zenuwstelsel te ontspannen – al kan dat in het begin ongemakkelijk of confronterend voelen. Maar juist door daar doorheen te gaan, ontstaat er echte rust en balans.

Toch kan intensief sporten wél waardevol zijn, zolang je luistert naar je lichaam en zorgt voor voldoende herstel. De sleutel ligt in balans: afwisselen tussen activiteit en echte ontspanning.

👉 Ontdek hoe Tui Na–cupping massage en acupunctuur ondersteuning kunnen bieden bij het loslaten van spanning en het herstellen van innerlijke rust.

🌙 Slaap

Goede slaap is essentieel voor herstel. Op tijd naar bed gaan én consistente slaaptijden aanhouden ondersteunen je natuurlijke bioritme, wat bijdraagt aan een diepere en meer herstellende slaap. Ook leefgewoonten spelen een rol: laat op de avond nog eten of intensief sporten kan de slaapkwaliteit verstoren. Schermvrij een paar uur voor het slapengaan, een avondritueel en eventueel rustige muziek kunnen het zenuwstelsel kalmeren en de nachtrust verder verdiepen.

😌 Ontspanning en rust

Veel mensen vinden het lastig om écht te ontspannen. Zodra er rust komt, komen vaak ook gevoelens of ongemakken omhoog die je misschien liever niet wilt voelen. Doorgaan lijkt dan makkelijker: altijd iets te doen, nooit klaar. Maar juist stilstaan bij wat er speelt, geeft ruimte voor herstel. Ontspanning is geen luxe, maar een noodzakelijke basis voor balans.

Echte ontspanning betekent ook iets anders dan een serie kijken of op je telefoon scrollen – dat voelt misschien alsof je tot rust komt, maar je brein blijft ondertussen een constante stroom van prikkels verwerken. Werkelijke rust ontstaat juist in momenten van stilte, eenvoud en aanwezigheid, waarin lichaam en geest de kans krijgen om spanning los te laten.

Belangrijk is bovendien de balans tussen activiteit en ontspanning gedurende de dag. Niet alleen ’s avonds, wanneer alle spanning zich al heeft opgestapeld, maar juist tussendoor in kleine mini-pauzes. Op die manier kan je systeem de druk beter verwerken en hoeft het niet in één keer alles te ontladen. Als je pas ’s avonds ontspant, blijft je lichaam vaak nog “aan” en kost het meer tijd om tot rust te komen. Door eerder op de dag al korte momenten van ontspanning in te bouwen, wordt het makkelijker om ’s avonds echt te ontspannen en dieper te slapen.

🍃 Natuur

De natuur heeft een direct rustgevend effect op ons zenuwstelsel. Buiten zijn verlaagt stresshormonen, vertraagt de hartslag en brengt ons weer in contact met een natuurlijk ritme. Een wandeling in het bos, de geur van bomen of het luisteren naar vogels kan al genoeg zijn om spanning los te laten en je meer gegrond te voelen. Zelfs korte momenten in de natuur werken herstellend en helpen lichaam en geest om tot rust te komen.

🎵 Muziek

Geluid kan diep doorwerken op ons zenuwstelsel. Rustige muziek, zoals binaural beats of solfeggio-frequenties, helpt hersengolven vertragen en brengt het lichaam richting ontspanning en herstel. Het kan een eenvoudige, fijne manier zijn om in de avond of tijdens een rustmoment beter te ontspannen.

Hoe TCM kan helpen

Acupunctuur en Tui Na-cupping massage helpen om spanning los te laten, energie weer te laten stromen en balans te herstellen – fysiek, mentaal, emotioneel en energetisch. Ze werken regulerend op het zenuwstelsel, ondersteunen de doorbloeding en bevorderen het natuurlijke herstel van het lichaam. Deze behandelingen helpen je lichaam zich weer te herinneren hoe het is om in rust en balans te komen.

Deze behandelingen zorgen voor meer rust in het hoofd, ontspanning in het lichaam en een herstel van je energie. 👉 Lees meer over acupunctuur en 👉 Lees meer over Tui Na–cupping massage.

Wat ik hier deel, komt voort uit mijn interesse, ervaring en scholing. Het is mijn persoonlijke kijk, niet als absolute waarheid, maar als een bron van informatie, inspiratie, erkenning en een uitnodiging tot bewustwording. Zie het niet als medisch advies of vervanging van zorg, maar als ruimte om te voelen wat bij jou past en los te laten wat niet passend is.