Menstruatiecyclus: pre-menstrueel syndroom (PMS) bekeken vanuit TCM

PMS-klachten – elke maand weer

Iedere maand opnieuw voelen veel vrouwen dat de dagen vóór hun menstruatie zwaarder kunnen zijn. Niet alleen door lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, pijnlijke borsten, krampen of vocht vasthouden, maar ook door emoties die sneller opspelen: prikkelbaarheid, somberheid, boosheid of huilbuien. Voor de één is dit mild en draaglijk, voor de ander intens en overweldigend. Deze klachten staan bekend als PMS – het Pre-Menstrueel Syndroom.

De Westerse kijk

In de westerse geneeskunde wordt PMS vooral verklaard door hormonale schommelingen in de tweede helft van de cyclus:

• Progesteron stijgt na de eisprong, terwijl oestrogeen daalt → dit kan invloed hebben op stemming.

• Serotonine daalt bij sommige vrouwen, waardoor meer somberheid, prikkelbaarheid of angst ontstaat.

• Vitamine B6-tekort kan dit versterken, omdat het betrokken is bij de aanmaak van dopamine en serotonine.

• Verhoogd prolactine kan bijdragen aan gevoelige of gezwollen borsten.

• Ook prostaglandinen en aldosteron worden genoemd als factoren bij pijn of vocht vasthouden.

Kortom: PMS wordt gezien als een samenspel van hormonen, neurotransmitters en stofjes die elkaar uit evenwicht brengen.

Hoe PMS zich kan uiten

PMS kent veel gezichten, en vaak komen lichamelijke en emotionele klachten tegelijk naar voren. Voor sommige vrouwen zijn ze mild, voor anderen kunnen ze zo zwaar zijn dat het dagelijks functioneren erdoor wordt beïnvloed.

Emotioneel en mentaal Veel vrouwen merken dat ze in deze dagen sneller prikkelbaar zijn of uitvallen tegen hun omgeving. Boosheid kan ineens hoog oplaaien, soms gevolgd door tranen of een sombere bui. Het kan voelen alsof er een grijze wolk boven je hangt, die gedachten zwaarder maakt en je sneller naar beneden trekt. Ook gevoelens van angst, onzekerheid, een tijdelijk laag zelfbeeld of een opgejaagd, gespannen gevoel komen vaak voor. Het gevoel kan zo intens zijn dat je er middenin zit en het niet meer van een afstandje kunt bekijken. Alsof je wordt meegesleurd door de hormonen die tijdelijk de regie overnemen. Dat maakt de emoties nog heftiger en moeilijker te relativeren.

Lichamelijk De lichamelijke kant van PMS kan net zo ingrijpend zijn. Hoofdpijn of migraine kan je dagenlang uit je doen halen. Borsten voelen gespannen, opgezet of zelfs pijnlijk bij iedere beweging. In de buik bouwt spanning zich op in de vorm van krampen, een opgeblazen gevoel of veranderde stoelgang. Veel vrouwen ervaren daarnaast een algeheel gezwollen gevoel: vocht dat zich ophoopt in enkels, buik of heupen, waardoor kleding strakker zit en je lichaam zwaarder aanvoelt.

Rugpijn is ook een veelvoorkomende klacht. Het kan zeurend aanwezig zijn, maar soms voelt het zo intens dat het lijkt alsof er een last aan je onderrug hangt. En de vermoeidheid… die kan zo diep zijn dat je nauwelijks vooruitkomt, alsof elk klein taakje een enorme inspanning kost.

Intensiteit en verloop Bij sommigen geeft het begin van de menstruatie verlichting, bij anderen maken PMS-klachten plaats voor menstruatiepijn of andere ongemakken. En waar de ene maand relatief rustig verloopt, kan de volgende cyclus onverwacht veel zwaarder zijn. Het maakt PMS soms onvoorspelbaar en daardoor extra belastend.

Je lichaam geeft signalen

Soms is het duidelijk waar PMS-klachten mee te maken hebben: een drukke periode op werk, te veel afspraken, stress of emoties die blijven hangen. Maar zelfs als je gezond eet, goed slaapt en voldoende beweegt, kun je in de dagen vóór je menstruatie toch last krijgen van hoofdpijn, krampen, pijnlijke borsten of stemmingswisselingen.

PMS is een signaal: je lichaam wil je iets vertellen. Vaak zijn het subtiele aanwijzingen dat er iets uit balans is. Het laat vooral zien dat je lichaam aandacht vraagt – niet dat je tekortschiet.

In de TCM zien we dat vooral de Leverenergie hier gevoelig voor is. Die is sterk verbonden met emoties en stress. Het hoeft niet iets groots te zijn: soms kan een klein voorval, een periode van slecht slapen, wat minder goed eten of gewoon te weinig ruimte voor jezelf al genoeg zijn om klachten te versterken. Bij de één komt dit sterker naar voren dan bij de ander – en dat betekent niet dat je zwak bent of dat je je aanstelt. Als je weet dat je hier gevoeliger voor bent, kun je juist beter inspelen op je eigen behoeften. Elk lichaam vraagt zijn eigen benadering.

De TCM-visie

In de Traditionele Chinese Geneeskunde kijken we naar energie en doorstroming. Rond de menstruatie spelen vooral de Lever, Milt, Nieren en het Hart een belangrijke rol:

• Leverenergie De Lever zorgt voor de vrije stroom van energie en emoties. In deze fase is de Lever vaak het meest gevoelig. Wanneer die doorstroming vastloopt, bouwt spanning zich op: hoofdpijn, spierspanning, pijnlijke of gespannen borsten, een opgeblazen buik of krampen. Emotioneel merk je sneller prikkelbaarheid, irritatie/boosheid en stemmingswisselingen; soms zakt je zelfbeeld tijdelijk en worden verdriet of sombere gevoelens duidelijker.

• Miltenergie De Milt zet voeding om in energie en Bloed en ondersteunt de vochthuishouding én de mentale helderheid. Wanneer de Milt wat zwakker is, merk je dat aan vermoeidheid, piekeren, een zwaar of opgeblazen gevoel, losse ontlasting, vocht vasthouden en meer trek in zoetigheid.

• Nierenergie De Nieren vormen de basis van onze energie en van onze hormonale balans. Wanneer deze energie zwakker is, merk je dat vaak aan vermoeidheid, kou in je lichaam, rugpijn, nachtzweten of opvliegers. Ook gevoelens van angst of onzekerheid kunnen in deze fase sterker naar voren komen.

• Hartenergie Het Hart bewaakt de emotionele balans en innerlijke rust. Bij spanning in deze fase kun je onrust, een opgejaagd gevoel, hartkloppingen of moeite met slapen ervaren.

De seizoenen van je cyclus in het dagelijks leven

Elke fase van je cyclus heeft haar eigen ritme, met momenten van groei, bloei, vertraging en loslaten. Vaak wordt de cyclus daarom vergeleken met de seizoenen van het jaar: ieder seizoen heeft zijn eigen kwaliteiten én uitdagingen.

• Winter (menstruatie) – een tijd van rust en naar binnen keren.

• Lente (opbouwfase) – herstel, groei en nieuwe energie.

• Zomer (ovulatie) – vitaliteit, creativiteit en verbinding.

• Herfst (premenstruele fase) – oogsten, vertragen en loslaten.

Fase 4 – De premenstruele fase (dag 17–28) – de herfst van de cyclus

De herfstfase van je cyclus is een periode van vertragen, oogsten en loslaten. In de dagen na de eisprong bereidt het lichaam zich voor op een mogelijke zwangerschap. Wanneer die uitblijft, bouwt spanning zich vaak op richting de menstruatie. Voor veel vrouwen uit zich dat in PMS-klachten: prikkelbaarheid, stemmingswisselingen, vermoeidheid, hoofdpijn, gespannen borsten of een opgeblazen gevoel.

Het lichaam laat in deze fase vaak merken dat het behoefte heeft aan vertraging. Voor veel vrouwen is het telkens weer een uitdaging om zich daaraan aan te passen en mee te bewegen met het ritme van de cyclus, juist omdat de wereld om ons heen in hetzelfde tempo blijft doorgaan.

Wat je zelf kunt doen

• Structuur en rust zijn belangrijk: probeer je dagen overzichtelijk te houden en vermijd te veel prikkels.

• Warme maaltijden met zoete smaken (zoals pompoen, zoete aardappel of wortel) ondersteunen de Milt en geven stabiliteit.

• Voeding die de Lever voedt helpt bij PMS-klachten: denk aan groene bladgroenten, bietjes en broccoli.

• Vermijd te veel koffie, suiker en alcohol – die kunnen Lever en Hart extra belasten.

• Zachte beweging helpt spanning los te laten: wandelen, rustige yoga of ademhalingsoefeningen.

• Wees mild naar jezelf: het is normaal dat je in deze fase minder energie hebt en sneller geprikkeld bent.

• 👉 In mijn blog over de Chinese voedingsleer vind je ook tips rondom de menstruatie, vooral gericht op het voeden van het Bloed, wat op langere termijn kan bijdragen aan het verminderen van PMS-klachten.

Wat acupunctuur kan betekenen

Acupunctuur kan helpen de energie weer vrij te laten stromen en zo de hormonale en emotionele balans te ondersteunen. In de premenstruele fase richt een behandeling zich vaak op:

• Het kalmeren van de Leverenergie – voor meer ontspanning en een vrijere doorstroming, met minder spanning, hoofdpijn en stemmingswisselingen.

• Het versterken van de Milt en Nieren – voor meer stabiliteit en energie, een betere spijsvertering en minder vocht vasthouden.

• Het harmoniseren van het Hart – voor innerlijke rust en een diepere slaap.

Veel vrouwen ervaren hierdoor dat hun klachten minder heftig worden en dat ze meer stabiliteit en balans ervaren, zowel in de weken voor de menstruatie als door de rest van de cyclus heen.

Tot slot

PMS kan veel invloed hebben op je dagelijks leven. Het is belangrijk om te weten dat de klachten echt zijn – het is geen aanstellerij of iets dat je gewoon moet accepteren. Zowel vanuit de westerse geneeskunde als vanuit de TCM zijn er verklaringen én handvatten om PMS beter te begrijpen en ermee om te gaan.

Door te luisteren naar je lichaam, mild te zijn voor jezelf en ondersteuning te zoeken waar nodig, kun je je cyclus met meer balans en zachtheid doorlopen.

Wat ik hier deel, komt voort uit mijn interesse, ervaring en scholing. Het is mijn persoonlijke kijk, niet als absolute waarheid, maar als een bron van informatie, inspiratie, erkenning en een uitnodiging tot bewustwording. Zie het niet als medisch advies of vervanging van zorg, maar als ruimte om te voelen wat bij jou past en los te laten wat niet passend is.