Voordat deze onderwerpen verder worden toegelicht is het goed om te weten dat in de westerse geneeskunde organen enkel worden gezien als anatomische structuren. In de TCM zijn organen veel meer dan een structuur en ligt de aandacht meer op de functies van het Orgaan. Het Orgaan kun je zien als een concept, dat zowel het lichamelijke, geestelijke, als het emotionele gebied omvat. Verder worden de Organen en de functies ook onderverdeeld in Yin & Yang. Door deze zienswijze worden de Chinese benamingen voor Organen in de TCM, zoals Milt, Maag en Nieren en Substanties (Qi, Bloed, Vloeistoffen), met een hoofdletter geschreven.

​

​

Yin & Yang

Elk fenomeen kan worden uitgedrukt in Yin & Yang. Zij vormen de grondslag voor alles wat bestaat. Ze worden beschouwd als de moeder van alle veranderingen en de wortel van leven en dood. Yin heeft een passieve en rustige natuur tegenover Yang, dat actief en druk is. Yang is expansief, Yin trekt samen en geeft vorm. Yang is bruisende energie, vitale kracht en potentie, terwijl Yin substantie is, fundament en als een moeder die potentie mogelijk maakt.

​

​

De Drie Schatten (San Bao)

Essentie, Qi en Shen (Mind) zijn de drie fundamentele fysieke en psychische Substanties van een mens. Om deze reden worden ze de "Drie Schatten" genoemd. Volgens de TCM zijn Essentie en Qi de essentiële basis van de Shen. Als Essentie en Qi gezond is , zal de Shen gelukkig zijn en zal dit leiden tot een gezond en gelukkig leven. Als de Essentie en Qi zijn uitgeput, zal de Shen lijden. De staat van de Shen heeft ook effect op de Qi en Essentie. Als de Shen wordt verstoord door emotionele stress, ongelukkigheid, depressiviteit of angst zal dit eerst de Qi en daarna de Essentie beïnvloeden. Zo hangt een gezonde Shen (die “huist” in het Hart) af van de kracht van de Essentie, die is opgeslagen in de Nieren, en van de Qi, die wordt geproduceerd door de Maag en Milt. Met andere woorden, de Shen is afhankelijk van de Prenatale- en Postnatale Essentie, wat in de volgende paragraaf wordt beschreven. De relatie tussen de “Drie Schatten”, de bijbehorende Organen en het menselijke leven zie je in dit overzicht:

​

• Hemel : Shen (Mind) – Hart

• Mens : Qi – Maag en Milt

• Aarde : Essentie – Nieren

  ​

 

De Prenatale Essentie (Nier-Jing)

Bij de conceptie van het embryo wordt de Prenatale Essentie (Nier-Jing) gevormd. Deze Prenatale Essentie bepaalt wat de fundamentele constitutionele samenstelling, kracht en vitaliteit van elk persoon is. Het is wat elk individu uniek maakt. Je kunt het vergelijken met de genetische code, zoals opgeslagen in het DNA. Deze Prenatale Essentie is opgeslagen in de Nieren en kan, doordat je deze erft van je ouders bij de conceptie, daarna niet meer toenemen. De Prenatale Essentie rijpt in de puberteit tot Nier Essentie wanneer het menstruatiebloed en eicellen bij vrouwen en sperma bij mannen genereert. Nier-Essentie bepaalt groei, voortplanting, ontwikkeling, seksuele rijping, conceptie, zwangerschap, menopauze en veroudering. Het is de basis van de “Drie Schatten”. De Nier Essentie is de bron van het leven, de bron van Yin & Yang.

​

​

Het Ministrieel Vuur (Ming Men)

De Prenatale Essentie is nauw verbonden met het Ministrieel Vuur (Ming Men). Ming Men is gelegen tussen de Nieren en is het fysiologische Vuur in het lichaam dat zorgt voor de warmte die essentieel is voor alle fysiologische processen van het lichaam en voor alle Interne Organen. Ming Men is net zoals de Prenatale Essentie al vanaf de conceptie aanwezig. Het Ministrieel Vuur kan worden beschouwd als het Yang aspect van de Prenatale Essentie en de Prenatale Essentie als het Yin aspect.

​

​

De Oorspronkelijke Qi (Yuan-Qi)

De Yuan-Qi (de Oorspronkelijke-Qi) is nauw gerelateerd aan de Nier-Essentie. Samen vormen ze een eenheid waarbij Yuan-Qi de Yang component is en de Essentie de Yin component, of ook wel Essentie getransformeerd tot Qi. Het ontstaat tussen de twee Nieren, in de Levenspoort van Vitaliteit (Ming Men). Ming Men is de basis van Yuan-Qi, en Yuan-Qi is de dynamische kracht die de functionele activiteit van alle Organen opwekt en beweegt.

​

Om dit beter te kunnen begrijpen kun je de Nieren vergelijken met een grote ketel vol met water. Het vuur onder de ketel wordt geleverd door Nier-Yang en Ming Men, het water in de ketel komt overeen met de Nier-Essentie en de resulterende stoom (Qi) komt overeen met Nier-Qi (Yuan-Qi). Nier-Essentie is dus nodig voor de transformatie van Nier-Yin (Essentie) in Nier-Qi door de opwarmende werking van Nier-Yang (Ming Men).

​

​

De Postnatale Essentie (Milt en Maag)

Na de geboorte wordt de Postnatale Essentie gevormd door de productie van Qi vanuit de voeding en ingeademde lucht. De Maag en de Milt zijn verantwoordelijk voor de vertering van voedsel en de transformatie en het transport van voedsel Essenties die uiteindelijk leiden tot de productie van Qi. De Postnatale Essentie is daarom geen specifiek type essentie, maar gewoon een algemene term om de Essenties aan te geven die door de Maag en Milt worden geproduceerd.

​

​

De vorming van Qi

Vanuit voedsel en lucht wordt Qi gevormd. Tijdens dit transformatieproces worden verschillende vormen van Qi onderscheiden:

• Gu-Qi (Qi van voedsel)

• Kong-Qi (Qi van lucht)

• Zong-Qi (Qi van borstkas)

• Zhen-Qi ('ware' Qi)

• Ying-Qi (voedende Qi)

• Wei-Qi (beschermende Qi)

​

​

Qi van het voedsel (Gu-Qi)

De Milt verzorgt de vorming van Qi in het lichaam. De Nieren en de Longen helpen de Milt bij dit proces. Samen met de Maag zorgt de Milt voor transport en transformatie van de Essenties uit de voeding. De Maagsappen (Yin-aspect) zorgen voor het aanzetten van de vertering, het Yang van de Milt (Qi) zorgt voor het transport en de transformatie.

De Milt laat de Gu-Qi (Qi van voedsel) opstijgen naar de Longen. Hier zetten zij het samen met de Qi uit de lucht om naar Zong-Qi (Qi van de borstkas). Ook laat de Milt de Qi van voedsel opstijgen naar het Hart. Het Hart maakt hier Bloed aan met behulp van Gu-Qi, Yuan-Qi en het Merg van Nier-Essentie. Yuan-Qi zet Zong-Qi om in Zhen-Qi, “ware” Qi, wat de laatste fase is van transformatie van Qi. Zong-Qi daalt ook af naar de Nieren voor het voeden van de Postnatale Essentie en daarmee zorgt de Milt uiteindelijk ook voor aanvulling van Yuan-Qi.

​

​

Beschermende Qi (Wei Qi)

Zhen-Qi neemt twee verschillende vormen aan:

​

• Voedende Qi (Ying-Qi): heeft de functie om de Interne Organen en het hele lichaam te voeden. Ying-Qi is nauw gerelateerd aan Bloed en stroomt in het Interne, door de bloedvaten en de meridianen. Via het Bloed worden de verfijnde essentiële voedingsstoffen toegevoerd aan de diverse weefsels, organen, zintuigen en openingen van het lichaam.

​

• Beschermende Qi (Wei-Qi): de belangrijkste functie is om het lichaam te beschermen tegen aanvallen van Externe Pathogene factoren (EPF), zoals Wind, Koude, Hitte en Damp. Het verwarmt, bevochtigt en voedt de huid en spieren. Het reguleert het openen en sluiten van de poriën (daarmee ook het zweten) en reguleert de lichaamstemperatuur. Wei-Qi wordt onder invloed van de Longen (als een soort nevel) verspreidt in de buitenste lagen van het lichaam, in de ruimte tussen de huid en spieren (Cou Li). Deze is vergelijkbaar met de eerste en tweede verdedigingslinie die we in het Westen kennen, namelijk een intacte huid en gezonde slijmvliezen. Wei-Qi is afkomstig van de Essentie en Yuan-Qi en is getransformeerd uit Nier-Yang. Daarom wordt resistentie tegen een EPF niet alleen bepaald door de sterkte van Long-Qi, maar ook van Nier-Yang. Onze algehele weerstand hangt dus niet alleen af ​​van de kracht van Wei-Qi, maar ook gedeeltelijk van Ying-Qi (Voedende-Qi) en Nier-Essentie.

​

​

Essentie: de Nieren beïnvloeden het immuunsysteem

Zoals gezegd beïnvloeden de Nieren het immuunsysteem niet alleen door de verbinding tussen Nier-Yang en onze afweer (Wei-Qi), maar ook omdat de Nier-Essentie mede verantwoordelijk is voor de bescherming tegen EPF. Wat zoals gezegd de fundamentele constitutionele samenstelling, kracht en vitaliteit van elk persoon bepaald.

​

​

Qi: de spijsvertering (Milt en Maag)

Aangezien de Milt verantwoordelijk is voor het transformeren en transporteren van voedsel, speelt voeding een uiterst belangrijke rol in de disharmonieën van de Milt. De Milt geeft de voorkeur aan warm en droog voedsel. Een overmatige consumptie van koud en rauw voedsel, zoals rauwkost/salades, fruit, groenten, melkproducten, ijskoude dranken, maar ook geraffineerde suikers zullen de transformatie- en transportfunctie van de Milt schaden, wat spijsverteringsproblemen en inwendige Damp veroorzaakt. De Maag geeft de voorkeur aan vochtig en niet te droog. Overmatig gebruik van warme voedingsmiddelen (waaronder vlees en vooral rood vlees, kruiden, frituur en alcohol) kan Hitte in de Maag veroorzaken. Niet alleen de kwaliteit, hoeveelheid en temperatuur van het eten is belangrijk, onze constitutie, het goed kauwen, rustige omgeving, emoties tijdens het eten hebben allemaal invloed op de fysiologische processen van het lichaam. Het is dus zeer belangrijk om de Milt en de Maag te ondersteunen zodat zij in staat zijn om te blijven draaien en ze de overige organen kunnen voorzien van de juiste energie. 

​

​

Shen: emoties als ziekteoorzaak

Emoties zijn een zeer belangrijk onderdeel in de TCM en horen bij het mens zijn. Gelukkig en blij voelen, verdrietig of angstig zijn, zijn normale ervaringen. Emoties zijn op zich geen pathogene factoren, ze worden pas pathogeen als ze bijzonder intens zijn en/of langdurig aanhouden. Vooral dit laatste punt is een veel voorkomende ziekteoorzaak, met name als de emoties niet geuit of erkend worden. Dit kan ook voorkomen bij bijvoorbeeld excessief denken of zorgen maken. Het is dus zeer belangrijk om een gezond gevoelsleven te hebben, aandacht te geven aan wat we denken, je emoties te uiten, die mogen er zijn en laat ze vooral niet ophopen. Langdurige emoties en stress maken je namelijk vatbaarder voor virussen en bacteriën en verzwakken je immuunsysteem.

​

​

Conclusie

Hoewel de Beschermende-Qi (Wei-Qi) grotendeels verantwoordelijk is voor de bescherming tegen EPF, put het ook zijn kracht uit en heeft het zijn wortels in de Nier-Essentie. Zo speelt de Nier-Essentie ook een fundamentele rol in de bescherming tegen EPF. Zoals gezegd is de Essentie opgeslagen in de Nieren en niet oplaadbaar, het kan wel onderhouden worden door goed voor jezelf te zorgen, zowel fysiek, mentaal als emotioneel.

​

• Uitgebalanceerde voeding, goede nachtrust, evenwicht tussen werk en ontspanning, vermijden van stress, lichaamsbeweging, zoals yoga, Taijiquan en/of Qigong, bewust ademen, ademhalingsoefeningen, gezonde en bewuste gedachten en meditatie zijn belangrijk om je immuunsysteem sterk te houden. Door te kiezen voor een gezond lichaam en geest hebben we de minste kans om ziek te worden.

​

​

TCM behandelingsopties om het immuunsysteem te versterken in tijden van de Coronacrisis.

​

Kruidensupplementen

Wil je preventief aan je gezondheid (immuunsysteem) werken, dan zijn er een tal aan Chinese kruiden formules die je daarbij kunnen helpen en ondersteunen, afgestemd op jouw constitutie. Ook als je al wat 'lichte' klachten hebt, zoals verkoudheid, keelpijn, stijve nek, etc. dan kunnen deze kruidenformules verlichting bieden. Bij andere klachten kunnen kruiden ook ondersteunen. Wil je hier meer over weten dan kun je mij een persoonlijk bericht sturen via deze link.

​

Ademhalingsoefeningen

Negatieve gedachten loslaten en positief denken kan soms erg moeilijk zijn. Net zo moeilijk als volledig uitademen. Adem je maar voor een deel uit, dan zal de zuurstof die je de volgende keer inademt voor een deel nog stikstof bevatten. Je lichaam krijgt daardoor minder zuurstof dan het nodig heeft. De volgende ademhalingsoefening helpt je om goed en volledig uit te ademen (is loslaten). Volledig uitademen stimuleert je para-sympathische zenuwstelsel, waardoor het makkelijker is om stress, spanningen en negatieve emoties los te laten.

​

• Ga lekker zitten met een rechte rug en ontspannen schouders of ga liggen. Sluit je ogen, adem rustig in- en uit door je neus zonder pauzes tussen de in- en uitademingen.

​

• Tel je ademhalingen: bijvoorbeeld 4 tellen inademen en 8 tellen uitademen. Is deze oefening nieuw voor je, begin dan met 3 tellen inademen en 6 tellen uitademen. Vind je dit moeilijk, adem dan 2 tellen in en 4 tellen uit. Maak je geen zorgen, je kunt het alleen maar goed doen.

​

• Als dit resoneert met jou, dan kun je bij de inademing het woord 'ik laat' en bij de uitademing 'alles los' in stilte in je gedachten zeggen. Blijf dit herhalen. 

​

• Doe deze oefening een paar minuten en drink erna voldoende 'lauwwarm' water.

​

Meditatie

Mijn goede vriend en collega Roel is meditatie trainer en heeft speciaal voor deze periode extra meditatie trainingen gemaakt. Zijn Corona toolkit is gratis en kan je helpen om minder stress te ervaren, aan je immuunsysteem wil werken of zelfs je lichaam beter te kunnen helpen als je op bed ligt met het virus. De meditaties zijn geschikt voor zowel beginner als gevorderde en in het Nederlands en Engels. Ben je nieuwsgierig of weet je iemand die er baat bij kan hebben? Ga naar https://meditatie.amsterdam/covid-19/

​

​

​

Bronnen:

​

• Maciocia, G. (2005). The Foundations of Chinese Medicine, A Comprehensive Text for Acupuncturists and Herbalists (second edition), pagina 44-54, 69, 568, 616.

   

• Maciocia, G. (1994). The Practice of Chinese Medicine, The Treatment of Diseases with Acupuncture and Chinese Herbs, pagina 112

​

• Dr. Yair Maimon PhD OMD Ac. (2020) Strengthening the Immune System with Chinese Medicine, URL: https://www.tcm.ac/?v=88588bacf0da

​

• Huang Di Nei Jing. (2008). Su Wen, Oud Chinees geschrift over de mens tussen hemel en aarde. Pagina 29.

   

• Saradananda, S. (2010). De Kracht van Ademhalen, pagina 51.

​

​